ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ- ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ(Πανελλήνιες"13")

Η ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ μια τεράστια επιτυχία της επιστήμης, αλλά στους προσκολλημένους στη θρησκευτική παράδοση δημιουργεί ηθικό δίλημμα, καθώς ο άνθρωπος φτάνει πια να ανταγωνίζεται τον Θεό, όπερ ανεπίτρεπτον σε κάθε δόγμα.

Ωστόσο, φαίνεται ότι πρέπει κανείς να έχει υποστεί τις συνέπειες της αρρώστιας, για να ξεπεράσει τα ηθικά διλήμματα και να εκτιμήσει σωστά τα αμφιλεγόμενα επιστημονικά επιτεύγματα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτω­ση της Νάνσι Ρίγκαν, η οποία είχε με σθένος υποστηρίξει την έρευνα στα βλαστικά κύτταρα, ελπίζοντας ενδόμυχα σε κάποιο επιστημονικό «θαύμα» που θα έσωζε το σύζυγο της, πρώην πρόεδρο των Η.Π.Α. Ρόναλντ Ρίγκαν, από τη νόσο του Αλτσχάιμερ, η οποία τελικά απέβη μοιραία για τη ζωή του. Γράφει λοιπόν στο γερουσιαστή Όριν Χατς, πριν από ένα χρόνο, όταν εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα απασχολούσαν τις νομοθετικές αρχές των Η.Π.Α:

Αγαπητέ'Οριν,

όπως ίσως γνωρίζεις, ο Ρόνι σύντομα θα γιορτάσει τα 92α γενέθλια τον. Σε προηγούμενα χρόνια, θα ήμαστε σε θέση να γιορτάζαμε αυτή τη μέρα με μεγάλη χαρά και θαυμάσιες αναμνήσεις από την κοινή μας ζωή. Τώρα, παρά το γεγονός ότι αντλώ δύναμη από αυτές τις αναμνήσεις, γιορτάζω μόνη, καθώς ο Ρόνι αγωνίζεται σε έναν κόσμο άγνωστο τόσο σε μένα όσο και στους επιστήμονες που ασχολούνται με τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Εξαιτίας αυτού είμαι αποφασισμένη να κάνω ό,τι μπορώ για να σώσω άλλες οικογένειες από αυτόν τον πόνο.

 Σου γράφω, λοιπόν, για να προσφέρω την υποστήριξή μου στην έρευνα των βλαστικών κυττάρων και να σου πω ότι στηρίζω μια νέα νομοθεσία, η οποία θα επιτρέπει την ηθική χρήση της κλωνοποίησης. Όπως και συ, είμαι υπέρ της πλήρους απαγόρευσης της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης. Ωστόσο πιστεύω ότι η έρευνα των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων, υπό κατάλληλες οδηγίες, θα μπορέσει να παράσχει στους επιστήμονες πολλές απαντήσεις σε ερωτήματα που σήμερα είναι πέρα από τις δυνατότητες μας.

Όριν, υπάρχουν τόσες ασθένειες που θα μπορούσαν να θεραπευτούν, ή τουλάχιστον να βοηθηθούν, ώστε να μην μπορούμε να γυρίσουμε την πλάτη μας σε αυτό. Έχουμε ήδη χάσει τόσο χρόνο. Δε θα το άντεχα να χάσουμε περισσότερο.

Ειλικρινώς

Νάνσι»

Εφημ. Το Βήμα, 22/5/2005

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ/ ΜΟΡΦΕΣ-ΕΙΔΗ

Η κλωνοποίηση (ή κλωνισμός) είναι η τεχνική με την οποία είναι δυνατό να αναπαραχθούν γενετικά όμοιοι οργανισμοί προς έναν αρχικό (ζώο ή φυτό) με παρέμβαση στη γενετική δομή ενός κυττάρου του (ωαρίου).

Μορφές της κλωνοποίησης είναι:

α) η θεραπευτική, β) η αναπαραγωγική.

Η κλωνοποίηση αποτελεί βιοϊατρική εξέλιξη της βιοτεχνολογίας και αναμφίλεκτα συνιστά θαύμα της επιστημονικής κοινότητας. Η ιδέα της θεραπευτικής κλωνοποίησης γεννήθηκε το 1996, όταν κλωνοποιήθηκε το πρώτο θηλαστικό, ένα πρόβατο που ονομάστηκε Dolly. Οι επιστήμονες οραματίστηκαν τότε πως θα μπορούσαν να εφαρμόσουν την τεχνική από την οποία προήλθε η Dolly  για να δημιουργήσουν ανθρώπινους κλώνους (αναπαραγωγική κλωνοποίηση), αλλά για να παραγάγουν ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα που θα πρό­φεραν πολύτιμη αρωγή στη θεραπεία ασθενειών (θεραπευτική κλωνοποίηση).

ΥΠΟΣΧΟΜΕΝΑ ΕΥΕΡΓΕΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗΣ

Χρησιμοποίηση κλωνοποιημένων κυττάρων, νευρώνων, ιστών για καταπολέμηση ανίατων ασθενειών: π.χ. δημιουργία νευρώνων που μπορούν να μεταμοσχευθούν στον εγκέφαλο των πασχόντων από τη νόσο Alzheimer. ή Ρarkinson, δημιουργία δέρματος που θα χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις ασθενών με ολικά ή εκτεταμένα εγκαύματα.

§ Δημιουργία νέων οργάνων για μεταμόσχευση.

§  Συμβολή στην τεκνοποίηση: δικαίωμα σε άκληρα ζευγάρια να αποκτήσουν φυσικούς διαδόχους.

§         Καταπολέμηση των αιτιών γήρανσης.

§         Η κλωνοποίηση συνδυασμένη με τη γενετική τροποποίηση μπορεί να συμβάλει στην παραγωγή φαρμάκων.

§         Διάσωση φυτών ή / και ζώων που απειλούνται με αφανισμό ή επαναδημι­ουργία ειδών που έχουν εξαφανιστεί: αποκατάσταση της ευαίσθητης ισορρο­πίας του οικοσυστήματος.

§         Μεγαλύτερη και ποιοτικότερη παραγωγή ζωικών και φυτικών ειδών, δηλαδή αύξηση της παραγωγής και δημιουργία ανθεκτικών ειδών: τρόποι επίλυσης μακροπρόθεσμα του προβλήματος της πείνας, του υποσιτισμού, που αποτελεί μάστιγα για τον τρίτο κόσμο.

§         Βιοποικιλία: στροφή της επιστήμης σε ποικιλία μορφών που δεν προσφέρει η φύση (λ.χ. συνδυασμός φυτών και ζώων, τα φυτόζωα, που θα παράγουν γάλα με φωτοσύνθεση).

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗΣ

Η κοινή γνώμη αμήχανη και ανήσυχη παρακολουθεί τις εξελίξεις στον τομέα της κλωνοποίησης. Ένα πλήθος ερωτημάτων την απασχολούν, όπως ποιο είναι το κόστος του κλωνοποιημένου υποκειμένου, ποιοι είναι αυτοί που επενδύουν σε μια  τόση πολυδάπανη έρευνα και για ποιους σκοπούς, ποιο είναι το κέρδος από την εφαρμογή της κλωνοποίησης για την ανθρωπότητα. Αναλυτικότερα, οι κίνδυνοι από τη διαδικασία του κλωνισμού σχετίζονται με τα ακόλουθα:

§         Εγείρεται ηθικό ζήτημα, με το σκεπτικό ότι ο άνθρωπος ξεπερνά τα όρια του σεβασμού απέναντι στην αρχή της ζωής: η ανθρώπινη φιλοδοξία να υπερκεράσει τη φύση, οδηγείται σε ύβρη εναντίον του Θεού και της φύσης. Εκτός των άλλων, ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τον άνθρωπο.

§         Απομυθοποιείται το μυστήριο της ζωής: από θαύμα της δημιουργίας μεταβάλλεται σε μια απλή φυσικοχημική διεργασία.

§         Αν δημιουργηθεί ανθρώπινος κλώνος, παραβιάζονται οι κλασικοί όροι της ζωής και του θανάτου. Οδηγούμαστε σε νέες μορφές ζωής που δεν είχαν προοβλεφτεί από τη φύση και ενδέχεται να βαδίζουμε χωρίς ηθικό γνώμονα προξενώντας διαταραχή της ισορροπίας της φύσης.

§         Η κλωνοποίηση ανθρώπου ενέχει τον κίνδυνο εμπορίου των οργάνων που θα παρέχουν οι κλωνοποιημένοι οργανισμοί. Αν οι ανθρώπινοι κλώνοι καταστούν φορείς ανταλλακτικών οργάνων, τότε οδηγούμαστε στην ανηθικότητα.

§         Ο ρατσισμός στην αναπαραγωγή ατόμων με τέλεια ή και επιθυμητά χαρα­κτηριστικά προαναγγέλλει το ενδεχόμενο μαζικής δημιουργίας ανθρώπων με κοινά γνωρίσματα (π.χ. άτομα με χαμηλό δείκτη νοημοσύνης για σκληρές εργασίες, πειθήνιοι πολίτες) αλλά και επιλογής φύλου. Ως εκ τούτου προκα­θορίζεται το μέλλον, διαταράσσονται οι κοινωνικές δομές.

§         Χρήση της κλωνοποίησης για στρατιωτικούς / πολεμικούς σκοπούς (π ευγονική, αρία φυλή).

§         Χάνεται η μοναδική προσωπικότητα. Αλλά, είναι δυνατό να αντιγραφεί ατομικότητα; Η ομορφιά της φύσης στηρίζεται στην ποικιλομορφία κι όχι στη δημιουργία πανομοιότυπων ανθρώπων. Επιπλέον, η απώλεια της μο­ναδικότητας, της διαφορετικότητας θα σημάνει την απώλεια της ατομικής ελευθερίας.

§         Κλονισμός της εμπιστοσύνης των ανθρώπων στην επιστήμη και στους λειτουργούς της: φοβίζει το ενδεχόμενο να παράσχει η κλωνοποίηση εξουσία σε «παράφρονες» επιστήμονες με συνέπεια τις παρεκτροπές, την εγκληματική χρήση.

§         Το έμβρυο, με την εφαρμογή του κλωνισμού, αντιμετωπίζει κίνδυνο θνησιγένειας ή γενετικών ανωμαλιών (πιθανές και οι περιπτώσεις τερατογενέσεων) διότι οι κλώνοι παράγονται από ενήλικο κύτταρο με γενετικό υλικό γηρασμένο. Επίσης, είναι πιθανή η δημιουργία ειδών ευπρόσβλητων σε παθογόνους παράγοντες, καθώς η επιβίωση των ειδών εδράζεται στη γενετική τους ποικιλομορφία. Προκύπτει λοιπόν το ερώτημα αν θα ενσωματωθούν στο φυσικό περιβάλλον και πώς.

§         Κίνδυνος ελέγχου των αντιδράσεων και της συνείδησης των κλωνοποιημένων ανθρώπων.

§         Ανικανότητα αναπαραγωγής ολοκληρωμένων ανθρώπων, η ανθρώπινη ψυχή δεν κλωνοποιείται!

§         Τα αντίγραφα «θα γεννιούνται από ένα κύτταρο άμοιρου μητρικού φίλτρου» (Κική Δημουλά), δηλαδή θα στερούνται μητρικής στοργής και συναισθημάτων, γεγονός που επιφέρει ψυχολογικά προβλήματα.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΣΟΒΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΤΗΣ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗΣ

Η κλωνοποίηση θα συντελέσει στην πρόοδο, μόνο εάν συμπορευτεί με τον ανθρωπισμό. Οπωσδήποτε επιβάλλεται η υπεύθυνη στάση όλων:

Επιστήμονες

§         «Φρόνησις» κατά τον Αριστοτέλη.

§         Ηθική ευθύνη απέναντι στο κοινωνικό σύνολο, συναίσθηση της κοινωνικής αποστολής τους, του πνευματικού τους ρόλου και χρέους, με αποτέλεσμα οι ενέργειές τους να προάγουν την κοινωνία και να μην την υπονομεύουν.

§         Διαφύλαξη της ανεξαρτησίας του λειτουργήματός τους από οικονομικούς κύκλους και πολιτικά / εθνικά συμφέροντα.

§         Όχι στο δόγμα «Η επιστήμη για την επιστήμη», γιατί ο άνθρωπος είναι ο σκοπός κι όχι το μέσον.

§         Κοινοποίηση των πορισμάτων των ερευνών και συνεργασία στην επιστημονική κοινότητα, με στόχο τον έλεγχο των επιτευγμάτων, τον περιορισμό των  εσφαλμένων ενεργειών.

§         Αυτοσυγκράτηση - ορθολογισμός και όχι προοδοπληξία ούτε πάθος για το κυνήγι της δόξας, της υστεροφημίας, της αλαζονείας.

§         Στροφή στη θεραπευτική κλωνοποίηση, με κρατικό όμως έλεγχο, όχι στην ύπουλη, μυστική και ανεξέλεγκτη δράση.

§         Παράνομη και απαγορευμένη η αναπαραγωγική κλωνοποίηση.

Πολιτεία

§         Εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας και διαφάνεια, ώστε ο πολίτης να γίνει κοινωνός της γνώσης, να είναι σε θέση να ελέγχει.

§         Θέσπιση νόμων και αρχών από την πολιτεία για τη διασφάλιση της ορθολογικής χρήσης των επιστημονικών ανακαλύψεων. Ύπαρξη και εφαρμογή δεοντολογίας, προκειμένου να μην επιφέρει η κλωνοποίηση γενετική ανισορροπία στη φύση.

§         Έλεγχος από αρμόδιες αρχές των ερευνητικών προτάσεων / ερευνών που διεξάγονται στα εργαστήρια γενετικής και δημοσιοποίηση των πορισμάτων (παγκόσμιο δίκτυο προστασίας).

ΜΜΕ

§         Ενημέρωση της κοινής γνώμης, ώστε να γίνονται γνωστά όλα όσα διαδρα­ματίζονται στο χώρο της κλωνοποίησης, αλλά και δυνατότητα παρέμβασης, όποτε αυτό κρίνεται αναγκαίο.

Σχολείο

§         Ανθρωπιστική παιδεία με στόχο την πολύπλευρη καλλιέργεια του ατόμου.

Οικογένεια

§         Γαλούχηση με αξίες: ανθρωπιστική αγωγή.

ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ   ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Για τους αρχαίους Έλληνες η ευθανασία δήλωνε τον ευτυχισμένο ή αξιοπρεπή θάνατο (ευ + θάνατος), την επιθυμητή κατάληξη ενός μακάριου και ενάρετου βίου. Σήμερα, δηλώνει την πρόκληση ή την επίσπευση ανώδυνου θανάτου, προκειμένου να συντομευθεί η αγωνία του ετοιμοθάνατου ή πάσχοντος από ανίατη ασθένεια ατόμου.

ΜΟΡΦΕΣ ΕΥΘΑΝΑΣΙΑΣ

§         Παθητική ευθανασία υφίσταται, όταν ο γιατρός δεν παρέχει την απαιτου­μένη φροντίδα στον ασθενή που θα επιτρέψει την ανάκαμψη της υγείας του, με αποτέλεσμα το θάνατο.

§         Ενεργητική ευθανασία νοείται η επέμβαση του γιατρού, μετά από επιθυμία του ασθενούς ή των συγγενών του, προκειμένου να επισπευθεί το τέλος. Πραγματοποιείται με φαρμακευτική αγωγή ή με αποσύνδεση των μηχανη­μάτων που κρατούν τον ασθενή στη ζωή.

Η ευθανασία είναι ένα δίλημμα που απασχόλησε τις ανθρώπινες κοινωνίες και στο παρελθόν. Ιδιαίτερα, όμως, στην εποχή μας αποτελεί θέμα έντονου προβληματισμού, καθώς αυξάνονται οι φωνές για νομική κατοχύρωση της σε πολλές χώρες του κόσμου. Ένας προβληματισμός ο οποίος προκύπτει από τα αδιέξοδα που επιφέρει η άνοδος του μέσου όρου ζωής, την αύξηση των υπερηλίκων, την ανεπάρκεια της ιατρικής να λυτρώσει από ανίατες ασθένειες αλλά και της οικογένειας να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας τόσο δύσκολης κατάστασης. Στην Ελλάδα, βέβαια, η ευθανασία δεν έχει αναγνωριστεί νομοθετικά. Αντιθέτως στην Ολλανδία, όπου «η ενεργητική ευθανασία διεξάγεται ελεύθερα και σύμφωνα με τη Βασιλική Ολλανδική Ιατρική Ένωση, αυτό συμβαίνει περισσότερο από 6.000 φορές το χρόνο» (εφημ. Καθημερινή).

Σαφέστατα, το ζήτημα αυτό εγείρει ερωτήματα σε ηθικό και θρησκευτικό πρωτίστως επίπεδο, ενώ συνάμα πρέπει να διερευνηθεί από ανθρωπιστική, ψυχολογική, ιατρική και οικονομική σκοπιά. Εύλογο είναι, πάντως, ότι το ζήτημα της τεχνητής πρόκλησης θανάτου δημιουργεί διαμάχες ανάμεσα στους υποστηρικτές και τους επικριτές του.

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΘΑΝΑΣΙΑΣ

§         Η ευθανασία επιφέρει λύτρωση από τον αφόρητο πόνο και τα μαρτύρια. Όταν η ζωή έχει πάψει να είναι αγαθό, τι νόημα έχει η παράταση της;

§         Η εφαρμογή της μαρτυρεί ανθρωπιστική στάση και αποτελεί δείγμα της προάσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Εφόσον ο άνθρωπος είναι κύριος της ζωής του διατηρεί το δικαίωμα —όταν έχει επίγνωση της κατάστασής του και μπορεί να επικοινωνήσει— να επιλέξει έναν αξιοπρεπή θάνατο δια­κόπτοντας τη ζωή του, όποτε το επιθυμεί.

§         Οι ανίατες ασθένειες συχνά καταλύουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου -καθώς είναι ανίκανος να πραγματώσει ακόμα και στοιχειώδεις ανάγκες του— και τελικώς τον ταπεινώνουν.

§         Μαζί με τον ασθενή ταλαιπωρούνται, ψυχικά και οικονομικά, και οι συγγενείς του. περιμένοντας ένα ιατρικά προδιαγεγραμμένο για τον άρρωστο τέλος.

§         Ο θάνατος ενός ατόμου μετά από ευθανασία είναι δυνατό να προσφέρει ζωή

σε άλλους ανθρώπους χαρίζοντας τους ζωτικά όργανα για μεταμόσχευση.

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΙΚΡΙΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΘΑΝΑΣΙΑΣ

§         Η ευθανασία αποτελεί παράβαση της θεϊκής εντολής «ου φονεύσεις». Ο

θεός χαρίζει τη ζωή και μόνον Αυτός αποφασίζει πότε θα την αφαιρέσει.

Ούτε και η πιο βασανισμένη ζωή δεν πρέπει να αφαιρεθεί από τον άνθρωπο, γι’ αυτό ο ασθενής δε δικαιούται να προκαλέσει το θάνατο του.

§         Καθήκον του γιατρού είναι να παλεύει, για να σώσει την ανθρώπινη ζωή. Ο γιατρός που συναινεί στην ευθανασία παραβαίνει τον όρκο του Ιπποκράτη να υπηρετεί τον άνθρωπο, να ανακουφίζει τον πόνο του και να εργάζεται για την παράταση κι όχι τη διακοπή της ζωής του.

§         Η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία.

§         Μέχρι και την τελευταία στιγμή δεν αποκλείεται η πιθανότητα θαύματος, όπως έχει αποδειχθεί από αρκετά περιστατικά ασθενών που επέζησαν, ενώ το τέλος τους κρινόταν ιατρικά προδιαγεγραμμένο.

§         Δεν αποκλείεται η πιθανότητα εσφαλμένης γνωμάτευσης από τους γιατρούς.

§         Είναι ελπιδοφόρα η εξέλιξη της επιστήμης κυρίως στην παραγωγή νέων σωτήριων φαρμάκων για ανίατες μέχρι στιγμής ασθένειες, όπως ο καρκίνος, το ΑIDS).

§         Ακόμα και όταν ο ίδιος ο ασθενής επιθυμεί τη διακοπή της ζωής του, δεν είμαστε βέβαιοι ότι πρόκειται για μια ενσυνείδητη επιλογή ή για μια επιλογή στην οποία καταλήγει εξαιτίας των αφόρητων πόνων που βιώνει.

§         Στις περιπτώσεις που ο ασθενής δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον, η ευθύνη για την απόφαση της ευθανασίας βαρύνει τους γιατρούς και τους συγγενείς. Ποιος, όμως, μπορεί να λάβει μια τέτοια απόφαση για τη ζωή ενός άλλου ανθρώπου;

§         Ενδέχεται η απόφαση για ευθανασία ενός αρρώστου να ληφθεί από συγγε­νείς που επιθυμούν να απαλλαγούν ψυχικά και οικονομικά από τη φροντίδα του ασθενούς ή προσδοκούν οικονομικά οφέλη (π.χ. κληρονομιά).

Συμπέρασμα

Είναι γεγονός ότι τα επιχειρήματα και των δύο πλευρών προβάλλουν ισχυρά, πράγμα που δυσκολεύει την ένταξή μας στους υποστηρικτές ή στους πολέμιους της ευθανασίας. Επειδή, όμως, η κοινωνική πίεση στην υφήλιο για τη θέσπισή της αυξάνει συνεχώς, αυτό που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι να αντιμετω­πίζουμε κάθε περίπτωση ασθενούς ως μοναδική και ιδιαίτερη. Ταυτόχρονα, προβάλλει αναγκαία η θέσπιση και η εφαρμογή ενός αυστηρού νομοθετικού πλαισίου, προκειμένου να αποφευχθεί η εκμετάλλευση κατά περίπτωση της νο­μικής κατοχύρωσης της ευθανασίας (π.χ. κάλυψη αδυναμιών των ασφαλιστικών υπηρεσιών, συγγενείς που συναινούν στην ευθανασία για οικονομικά οφέλη, εφαρμογή της σε άτομα με ειδικές ανάγκες).

ΔΟΜΙΚΑ  ΣΤΟΙΧΕΙΑ  ΤΗΣ   ΕΝΟΤΗΤΑΣ

§         Καταδεικνύεται η θεραπευτική κλωνοποίηση ευεργετική, ενώ η αναπαρα­γωγική επιβλαβής.

§         Οι ρυθμοί εξέλιξης στην επιστήμη είναι ταχύτατοι. Φαίνεται αδύνατο να σταματήσει αυτή η εξέλιξη, ακόμα και στις πιο αμφισβητούμενες εφαρμογές της. Ωστόσο, η θεσμική πλευρά του πολιτισμού βραδυπορεί και αδυνατεί να παρακολουθήσει τα επιστημονικά άλματα. Υπάρχει αδυναμία πνευματικής - κοινωνικής προσαρμογής.

§         Η κλωνοποίηση, αναμφισβήτητα, συνιστά θαύμα της επιστήμης. Η θερα­πευτική εφαρμογή της μπορεί να επιφέρει ευεργετήματα στην ανθρωπότη­τα, ενώ η αναπαραγωγική ενδέχεται να προκαλέσει ανεπανόρθωτα πλήγμα­τα στις δομές των κοινωνιών.

§         Δεν μπορούμε να καταδικάζουμε τον κλωνισμό παραγνωρίζοντας τα θετικά του. Αντιθέτως, πρέπει να λάβουμε μέτρα και να δημιουργήσουμε τις κατάλ­ληλες προϋποθέσεις, ώστε να αποβεί ωφέλιμος για τον άνθρωπο και για την ιατρική εξέλιξη. Οπωσδήποτε, η κλωνοποίηση θα οδηγήσει στην πρόοδο, μόνο αν στηριχθεί στις αρχές του ανθρωπισμού.

§         Έρεισμα στις σύγχρονες κοινωνίες μπορεί να αποτελέσει η βιοηθική.

§         Η ασύλληπτη φύση της ψυχής δεν αντιγράφεται με καμιά ανακάλυψη.

§         Η εφαρμογή της ευθανασίας είναι ένα δίλημμα που δεν αντιμετωπίζεται ούτε με βεβιασμένη απόρριψη ούτε με ένθερμη αποδοχή. Κάθε ασθενής απο­τελεί μοναδική περίπτωση και ως τέτοια πρέπει να εξετάζεται.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ

1.              Πώς θα μπορούσε η θεραπευτική κλωνοποίηση να ωφελήσει την ανθρωπότητα;

2.      Ποια είναι η σχέση κλωνισμού και ηθικής;

3.      Σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο (500 λέξεων) πραγματεύεστε τη σχέση του κλω­νισμού με τον ανθρωπισμό.

4.      Ως εκπρόσωπος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου του σχολείου σας είστε προσκεκλημένος σε τηλεοπτική συζήτηση με θέμα την κλωνοποίηση και τις εφαρμογές της. Να αναπτύξετε την επιχειρηματολογία που θα καταθέσετε κατά της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης σε ένα κείμενο των 400 περίπου λέξεων.

5.      Ποιοι είναι οι προβληματισμοί που εγείρονται στους νέους αναφορικά με τους κίνδυνους που εγκυμονεί η κλωνοποίηση; Πώς θα μπορούσαμε να προ­στατεύσουμε και να διαφυλάξουμε την ανθρωπότητα από την απειλή των αρνητικών εφαρμογών της; Υποθέστε ότι εκφωνείτε ομιλία στη Βουλή των Εφήβων (500-600 λέξεις), [βλ. διάγραμμα].

6.      Σε ένα άρθρο που θα αποσταλεί σε πολιτική εφημερίδα (500 λέξεις) εκθέ­τετε τα επιχειρήματα των υποστηρικτών και τα επιχειρήματα των πολέμιων της ευθανασίας καταγράφοντας και την προσωπική σας θέση στο δίλημμα αυτό.

ΘΕΜΑ 5Ο Ποιοι είναι οι προβληματισμοί που εγείρονται στους νέους αναφορικά με τους κίνδυνους που εγκυμονεί η κλωνοποίηση; Πώς θα μπορούσαμε να προ­στατεύσουμε και να διαφυλάξουμε την ανθρωπότητα από την απειλή των αρνητικών εφαρμογών της; Υποθέστε ότι εκφωνείτε ομιλία στη Βουλή των Εφήβων (500-600 λέξεις).

Προσφώνηση

Αγαπητοί συμμαθητές

Πρόλογος

Σημερινή εποχή + θαυμαστά επιστημονικά επιτεύγματα που δημιουργούν όμως ανησυχία στη νέα γενιά, αφού θα εισπράξει τις επιπτώσεις.

Κύριο μέρος

Α ' ζητούμενο

Βλέπε: «Οι κίνδυνοι της κλωνοποίησης».

Β' ζητούμενο

Βλέπε: «Προτάσεις αποσόβησης των κινδύνων της κλωνοποίησης».

Επίλογος

Για να επιφέρει η κλωνοποίηση μόνο θετικά αποτελέσματα απαιτείται ευαισθητοποίηση, εγρήγορση όλων: καλλιέργεια ανθρωπιστικών αξιών.

Αποφώνηση

Ευχαριστώ που με ακούσατε

Υπάρχει πράγματι κάτι τερατώδες στην υπόθεση του κλωνισμού; Ο «κλωνισμός», έτσι κι αλλιώς, συμβαίνει και στη φύση. Όλοι μας ξέρουμε περί των ομοζυγωτών διδύμων και πολλά φυτά «αυτοκλωνοποιούνται» χιλιάδες χρόνια τώρα. Η αίσθηση όμως της μοναδικότητας των ατόμων φαίνεται πως αποτελεί οριακό σημείο στην κοινωνική αντίδραση. Ακόμη και οι ομοζυγωτοί δίδυμοι μας δημιουργούν ενίοτε κάποια αμηχανία, πόσο μάλλον η ιδέα ενός πιστού αντιγράφου. Ένα από τα πιο τρομακτικά τραγούδια του Σούμπερτ πραγματεύεται αυτό ακριβώς το θέμα. Ο συμβολισμός του είναι αναμφισβήτητα καταχθόνιος, αλλά καθόλου κατανοητός.

Θα ήταν λοιπόν προτιμότερο, όλοι όσοι εκφράζουν άποψη για τον πρόσφατο «κλωνισμό της Ντόλι», να μην είχαν προϋποθέσει αυτό που οι ερευνητές έχουν αρνηθεί, ότι δηλαδή ο κλωνισμός μπορεί να εφαρμοσθεί και στον άνθρωπο. Άλλωστε, από πρακτική άποψη, η ιδέα του κλωνισμού στους ανθρώπους δεν έχει μέλλον για τρεις τουλάχιστον λόγους. Ο πρώτος είναι ότι η διαφορετική ανα­τροφή ενός ατόμου «παράγει» διαφορετικό άτομο. Δεν μπορεί να ξαναποκτήσει κανείς τον πατέρα του, γιατί ο πραγματικός πατέρας έχει μνήμη και ουδείς μπορεί να «κλωνίσει» την μνήμη.

Αν αυτό που θέλει κανείς είναι το ακριβές αντίγραφο μιας ιδιοφυΐας, οι διαφο­ρετικές συνθήκες ενδέχεται να προσδώσουν στο νέο κλώνο διαφορετικές επιθυμίες και ενδιαφέροντα από αυτά του πρωτοτύπου του. Και ουδείς—αυτός είναι ο δεύτερος λόγος— μπορεί να αναγκάσει αυτό το νέο άτομο να ακολουθήσει το πρότυπό του. Τέλος—τρίτος λόγος— οι άνθρωποι χρειάζονται είκοσι χρόνια για να ενηλικιωθούν. Ό,τι και αν εμείς προσδοκούμε απ' αυτούς, θα είναι παρωχημένο όταν θα έχουν φτάσει στην ηλικία για να την πραγματοποιήσουν.

Αν πάλι, το όλο πρόγραμμα είναι ένας τρόπος «παραγωγής» περισσοτέρων αν­θρώπων, είναι εκτός πραγματικότητας, αφού ποτέ δεν υπήρχε έλλειμμα ανθρώπων, μάλλον το αντίθετο. Άλλωστε, οι ισχύουσες μέθοδοι «παραγωγής» είναι πολύ φθη­νότερες και πιο αξιόπιστες από οτιδήποτε εργαστηριακό. Όσο για τους ισχύοντες τρόπους «εξαναγκασμού» των ατόμων να πράττουν ό,τι τους υπαγορεύεται, παραμέ­νουν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί.

Δεν πιστεύω, λοιπόν, ότι η ιδέα κλωνισμού του ανθρώπου —ιδιαίτερα σε μαζι­κό επίπεδο— είχε ποτέ την πρόθεση να αποτελέσει πρόταση προς εφαρμογή.

Πρόκειται κυρίως για μια φαντασίωση όσον αφορά την εξουσία. Το ανησυ­χητικό δεν είναι η προοπτική πραγματοποίησης αυτών των πραγμάτων, αλλά η αναστάτωση που δημιουργούν αυτές οι φαντασιώσεις, ιδιαίτερα στους ανθρώπους εκείνους που ελέγχουν τις χρηματοδοτήσεις για την επιστημονική έρευνα.

Η παρέμβαση στη διαδικασία αναπαραγωγής, όπως και η τεχνητή νοημοσύνη, είναι ένα ιδιαιτέρως ευαίσθητο θέμα επειδή αγγίζει τις πρωτόγονες φαντασιώσεις μας οι οποίες εμπεριέχουν έντονο το στοιχείο της μαγείας. Στοιχείο το οποίο πάντα θα καθιστά τα θέματα αυτά εντυπωσιακά και, επομένως, δελεαστικά στις εταιρείες χρηματοδότησης.

Είναι λάθος αυτό; Όχι αναγκαστικά, αλλά θα ήταν ίσως προτιμότερο η επιστη­μονική έρευνα να προσανατολιζόταν με γνώμονα τις υπάρχουσες ανάγκες. Υπάρχει, για παράδειγμα, μεγάλη ανάγκη για καλύτερα αντισυλληπτικά, αλλά δεν υπάρχει οικονομικό κίνητρο για την ανάπτυξη τους.

Τα οικολογικά προβλήματα που φαίνεται πως θα επηρεάσουν την επιβίωση των ειδών του πλανήτη είναι πάμπολλα, αλλά είναι τόσο μακροπρόθεσμα που δύ­σκολα χρηματοδοτούνται.

Εκτός όμως από αυτήν την οπτική γωνία, αυτό που ανησυχεί το μέσο πολίτη δε σχετίζεται τόσο με τον κλωνισμό αυτό καθαυτόν, αλλά με το γεγονός ότι ο κλωνισμός αποτελεί άλλη μία ανακάλυψη που θα περιπλέξει την ήδη υπερφορτωμένη με νέες ανακαλύψεις ζωή τους, θα τους αναγκάσει ίσως να προβούν σε επιλογές για θέματα τα οποία είναι γι' αυτούς συγκεχυμένα. Πρόκειται για άλλη μία εξέλιξη που θα τους «ρίξει», ως αμνούς, στα χέρια των ειδικών.

Είναι, λοιπόν, λογικό για τους πολίτες να αισθάνονται ότι η όλη υπόθεση της αναπαραγωγής διεξάγεται ερήμην τους και εξελίσσεται σε ένα τεχνικό «επιστημο­νικό» θέμα, για το οποίο δεν έχουν άλλη επιλογή από το να υπακούσουν σε ό,τι τους λένε.

Ίσως, τελικά ο κλωνισμός να είναι πράγματι μια τερατώδης ιδέα.

(Από τον τύπο)

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

1.      Στη σχολική σου τάξη διεξάγεται μια συζήτηση για τους κινδύνους που ελ­λοχεύει η γενετική. Να συντάξεις την περίληψη του κειμένου που διάβασες στην εφημερίδα σε 120 περίπου λέξεις, προκειμένου να ενημερώσεις τους συμμαθητές σου για το επίμαχο θέμα της κλωνοποίησης.  (25 μονάδες)

2.      Ο συγγραφέας καταλήγει ότι ίσως τελικά ο κλωνισμός να είναι πράγματι μια τερατώδης ιδέα. Σε μία παράγραφο των 80 περίπου λέξεων να καταθέ­σετε συγκεκριμένα παραδείγματα που μπορούν να επαληθεύσουν την κρίση (10 μονάδες)

3.      Να εκθέσετε την επιχειρηματολογία του συντάκτη για την αδυναμία εφαρ­μογής της ανθρώπινης κλωνοποίησης σε μορφή ολοκληρωμένου επιχειρή­ματος και να προβείτε στην αξιολόγηση του. (5 μονάδες)

4.      Μπορείτε να εφαρμόσετε μια διαφορετική παραγραφοποίηση του κειμένου λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο κάθε παραγράφου; (4 μονάδες)

5.      α) Να σημειώσετε τέσσερις λέξεις/ φράσεις που συνιστούν ειδικό λεξιλόγιο.

β) Να αιτιολογήσετε τη ρηματική έγκλιση της καταληκτικής φράσης.

γ) Για κάθε μία από τις ακόλουθες λέξεις να σημειώσετε από ένα συνώνυμο: οριακό, προσδοκούμε, παρωχημένο, εφαρμογή. (6 μονάδες)

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Έχει υποστηριχθεί ότι το καλύτερο αντίδοτο στην αλματώδη εξέλιξη της επιστήμης δεν είναι η επιβράδυνση της, αλλά η ταυτόχρονη καλλιέργεια των ανθρωπιστικών αξιών. Γιατί κρίνεται αναγκαία η συμπόρευση της επιστήμης με τον ανθρωπισμό και πώς θα μπορούσαν οι επιστήμονες να περιορίσουν τα αρνητικά αποτελέσματα των επιστημονικών εφαρμογών;

Αναπτύξτε τις σκέψεις σας σε ένα κείμενο των 600 περίπου λέξεων που θα δημοσιευτεί σε μαθητικό έντυπο. (50 μονάδες)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Αγαπητοί συμμαθητές,

Ο συγγραφέας προβληματίζεται για το ζήτημα του κλωνισμού ανθρώπων, που προ­καλεί ανησυχίες και κοινωνικές αντιδράσεις. Πιστεύει ότι η ανθρώπινη κλωνοποίηση είναι πρακτικά ανεφάρμοστη, λόγω της διαφοροποίησης στην ανατροφή και στις κοι­νωνικές συνθήκες, αλλά και επειδή η ενηλικίωση καθυστερεί χρονικά, οπότε ο κλώνος χρειάζεται χρόνια για να υλοποιήσει τις επιθυμίες μας. Επιπροσθέτως, ο ισχυρισμός ορισμένων πως αποτελεί τρόπο μαζικής «παραγωγής» ανθρώπων, συνιστά φαντασίωση που σχετίζεται με την εξουσία. Βέβαια, η κλωνοποίηση ενέχει μια δόση μαγείας και εντυπωσιασμού, στοιχείο δελεαστικό για τις υποψήφιες χρηματοδοτικές εταιρείες. Προτιμότερο όμως θα ήταν οι επιστήμονες να ασχολούνται με απτά προβλήματα. Ο πολίτης, εξάλλου, αντιμετωπίζει την κλωνοποίηση ως μία ακόμη πολύπλοκη ανακάλυ­ψη στη ζωή του, ως ένα επιστημονικό θέμα όπου αναγκαστικά θα υποκύψει. Καταλη­κτικά υποστηρίζεται ότι ο κλωνισμός ενδεχομένως αποτελεί τερατώδη σύλληψη.

Σας ευχαριστώ.

Επιγραμματική παρουσίαση

2. Η κλωνοποίηση εκτρέφει μεγαλεπήβολα σχέδια για στρατιές ανδραπόδων (ευγο­νική στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο) και παραγωγή ανθρώπων κατά παραγγελία.

§         Δημιουργία ανθρώπων για εμπόριο οργάνων.

§         Απώλεια της μοναδικότητας του ανθρώπου.

3. Α ' προκείμενη: Η διαφορετική ανατροφή ενός ατόμου «παράγει» διαφορετικό άνθρωπο.

Β ' προκείμενη: Οι διαφορετικές συνθήκες ενδέχεται να προσδώσουν στο νέο κλώνο διαφορετικές επιθυμίες και ενδιαφέροντα από το πρωτότυπο του.

Γ' προκείμενη: Οι άνθρωποι χρειάζονται είκοσι χρόνια για να ενηλικιωθούν, οπότε οτιδήποτε κι αν προσδοκούμε από τους κλώνους, θα είναι παρωχημένο όταν θα μπορέ­σουν να το εκπληρώσουν.

Συμπέρασμα: Άρα, η ιδέα του κλωνισμού στους ανθρώπους δεν έχει μέλλον.

 Αξιολόγηση: Το επιχείρημα είναι τυπικά έγκυρο αλλά ψευδές, γιατί δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, είναι πιθανολογικού χαρακτήρα (το «ενδέχεται» επιβεβαιώνει ότι η κλωνοποίηση ανθρώπου είναι ακόμα υποθετική). Οπότε το επιχείρημα δεν είναι ορθό, ούτε συνιστά απόδειξη.

4.

 1§: όπως έχει (1§).

2§: «Θα ήταν λοιπόν... για να την πραγματοποιήσουν» (2 + 3§).

3§: «Αν πάλι... παραμένουν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί» (4§).

4§: «Δεν πιστεύω, λοιπόν, ότι... στις εταιρείες χρηματοδότησης» (5 + 6 + 7§).

5§: «Είναι λάθος αυτό;... που δύσκολα χρηματοδοτούνται» (8 + 9§).

6§: «Εκτός όμως... να υπακούσουν σε ό,τι τους λένε» (10 + 11§).

7§: όπως έχει (12§).

5. α) ομοζυγωτών διδύμων, κλωνισμός, τεχνητή νοημοσύνη, αναπαραγωγής.

β) Υποτακτική για να δηλωθεί το πιθανό, το ενδεχόμενο («ίσως»).

γ) οριακό = κρίσιμο , προσδοκούμε = καρτερούμε, παρωχημένο = ξεπερασμένο,

εφαρμογή= υλοποίηση, εκτέλεση.

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Τίτλος

[Αναγκαιότητα συμπόρευσης επιστημονικών εφαρμογών και ανθρωπιστικών αξιών]

Πρόλογος

Οι αλματώδεις εξελίξεις στην επιστήμη σηματοδοτούν σημαντικές αλλαγές στις κοινω­νικές δομές. Γι' αυτό εγείρεται η ανάγκη καλλιέργειας των αξιών του ανθρωπισμού (λ.χ. αγάπη, σεβασμός, ενδιαφέρον, αλληλεγγύη, αλτρουισμός).

Κύριο μέρος

Α ' ζητούμενο Διότι:

Ο επιστήμονας θα αποδεσμευτεί από την ψευδαίσθηση της κατοχής μιας απόλυτης

δύναμης που του προσέδωσε η επιστήμη.

Οι ανθρωπιστικές αξίες αποτελούν το έναυσμα για την απαλοιφή της αλαζονείας του.

Η ανάπτυξη των ανθρωπιστικών αξιών θα ωθήσει ουσιαστικά τον επιστήμονα να θέσει τα επιτεύγματα στην υπηρεσία του ανθρώπου.

Β' ζητούμενο

Βλέπε: «Προτάσεις αποσόβησης των κινδύνων της κλωνοποίησης». (Επιστήμονες).

Επίλογος

Η επιστήμη και οι εφαρμογές της πρέπει να τεθούν στην υπηρεσία του ανθρώπου