ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ(Πανελλήνιες"20")

 Άνω τελεία
Η άνω τελεία χρησιμοποιείται, για να σημειώνουμε μικρότερη διακοπή από την τελεία και μεγαλύτερη από το κόμμα. Ειδικότερα, η άνω τελεία χρησιμοποιείται στο εσωτερικό μιας περιόδου στις εξής περιπτώσεις:
¨       Για να διακρίνει στο εσωτερικό της περιόδου μία πρόταση, η οποία αποτελεί επεξήγηση-συμπλήρωση των προηγούμενων ή αντίθεση προς τα προηγούμενα (στις περιπτώσεις αυτές συνήθως λείπει ο επεξηγηματικός ή αντιθετικός σύνδεσμος).
¨       Μετά από δύο τελείες, για να χωρίσει μεταξύ τους ημιπεριόδους, οι οποίες αποτελούν επιμερισμένες επεξηγήσεις των  προηγουμένων. Γράφουμε: Αυτός δεν ήταν άνθρωπος• ήταν θεριό.
¨       Τέλος, καθιστά το ύφος κοφτό, προσωπικό και δίνει έμφαση στο λόγο.



2. Κόμμα
Το κόμμα τίθεται:
μεταξύ ασύνδετων λέξεων και προτάσεων,
πριν και μετά την κλητική προσφώνηση,
πριν και μετά τις δευτερεύουσες προτάσεις, εκτός από τις ειδικές, ενδοιαστικές, πλάγιες ερωτηματικές, βουλητικές. Όταν όμως οι παραπάνω προτάσεις είναι επεξηγήσεις, τότε σημειώνεται το κόμμα, π.χ. Φοβήθηκε κι αυτό, μήπως αγνοήσουν τις προσπάθειές του.
3. Διπλή τελεία
Η διπλή τελεία σημειώνεται:
πριν από λεγόμενα που καταγράφονται αυτούσια (ενδέχεται να κλείνονται σε εισαγωγικά),
πριν από απαρίθμηση,
όταν ακολουθεί ερμηνεία ή το αποτέλεσμα μιας ενέργειας,
έπειτα από πρόταση που αναφέρει γνωμικό, παροιμία.
Η λέξη ύστερα από τη διπλή τελεία γράφεται με κεφαλαίο γράμμα, όταν η διπλή τελεία έχει τη θέση τελείας.
4. Παρένθεση ή διπλή παύλα
¨       Επεξηγεί ή συμπληρώνει όσα προηγήθηκαν. Όμως, ενώ ό,τι περικλείεται στην παρένθεση είναι συνήθως επιπρόσθετο, ό,τι περικλείεται σε διπλή παύλα είναι συνήθως απαραίτητη παρεμβολή στη συνέχεια του λόγου. Π.χ. Γιατί μέσα στα αγαθά και παρόλα τα αγαθά- τα υλικά εννοώ- που έχει αποκτήσει, δεν είναι ευτυχής.
5. Θαυμαστικό
Σχολιαστικό σημείο στίξης (π.χ. για να δηλώσει συναίσθημα):
¨       μετά από επιφωνήματα,
¨       μετά από φράση που εκφράζει θαυμασμό, έκπληξη ή έντονο συναίσθημα (χαρά, φόβο, πόνο κλπ), για να δηλωθεί η υπερβολή σε ενέργεια,
¨       για να υποδηλωθεί η ανησυχία του συντάκτη σχετικά με όσα διαπιστώνει,
¨       για να εκφραστεί έμμεσα ο σαρκασμός του πομπού (ειδικά μέσα σε παρένθεση).

6. Αποσιωπητικά (σχολιαστικό)
Τα αποσιωπητικά τίθενται:
¨       για να εκφραστεί ο προβληματισμός,
¨       για να δηλωθεί ειρωνεία ή αμφισβήτηση (ελλειπτικότητα),
¨       όταν ο πομπός δεν επιθυμεί να ολοκληρώσει τη φράση του ή επειδή διακόπηκε ή επειδή, λόγω συγκίνησης, δεν μπορεί να συνεχίσει (παράλειψη),
¨       για να εκφραστεί υπαινιγμός για όσα μέχρι εκείνη τη στιγμή διατυπώθηκαν,
¨       και παραπέμπουν σε ελλειπτικότητα ή φανερώνουν παράλειψη.

7. Ερωτηματικό (σχολιαστικό)
Το ερωτηματικό σημειώνεται:
¨       για να εκφραστεί ο προβληματισμός για το τι πρέπει να γίνει,
¨       για να εκφράσει ο πομπός την επιθυμία να πληροφορηθεί κάτι που δεν γνωρίζει (εδώ δε λειτουργεί σχολιαστικά),
¨       για να εκφράσει εντονότερα μια προτροπή ή μια παράκληση, με αποτέλεσμα να γίνεται το ύφος πιο ζωηρό ή να διατυπώνεται πιο ευγενικά,
¨       για έμφαση στις ρητορικές ερωτήσεις,
¨       για πρόκληση συναισθημάτων (λ.χ. αφύπνιση),
¨       για να προκαλέσει το ενδιαφέρον,
¨       για παραστατικότητα.
8. Εισαγωγικά
Τα εισαγωγικά δηλώνουν:
¨       επανάληψη εκφράσεων που διατυπώθηκαν,
¨       ειρωνεία του πομπού (σχολιαστικό), απαξίωση μιας έννοιας,
¨       απαξίωση μιας έννοιας,
¨       μεταφορική χρήση μιας έννοιας,
¨       ειδική ορολογία.
Κάθετη γραμμή
Η κάθετη γραμμή σε συνώνυμες λέξεις:
διευρύνει την έννοια (λ.χ. εμπορικό/ οικονομικό).

Λειτουργίες της γλώσσας. Δήλωση και συν-υποδήλωση
Αναφορική λειτουργία- δήλωση
Πρόκειται για την κυριολεκτική χρήση της γλώσσας, οι λέξεις, δηλαδή, χρησιμοποιούνται μέσα στο λόγο με τρόπο τέτοιον ώστε να αποδίδουν επακριβώς τη συγκεκριμένη σημασία και το περιεχόμενο (το σημαινόμενο) της έννοιας που δηλώνουν. Σκοπός του πομπού είναι η πληροφόρηση.
π.χ. «Ο ουρανός συννέφιασε»
Ειδικότερα:
Απευθύνονται στη λογική-βιωματική λειτουργία του δέκτη
 Ο λόγος αποκτά αντικειμενικότητα και μεστότητα
Διευκολύνονται οι διαδικασίες αναγνωστικής πρόσληψης των νοημάτων
Η σύνδεση των νοημάτων είναι λογική
(Δηλωτική σημασία των λέξεων: η κυριολεκτική χρήση- σημασία των λέξεων)
Ποιητική λειτουργία- συν-υποδήλωση
Πρόκειται για τη μεταφορική χρήση της γλώσσας, οι λέξεις, δηλαδή, αποκτούν αλληγορική σημασία μέσα στο γλωσσικό περιβάλλον που εντάσσονται, γίνονται «σύμβολα» και προσλαμβάνονται με τη συγκινησιακή-συναισθηματική λειτουργία του δέκτη. Σκοπός του πομπού είναι να προσελκύσει το δέκτη. Ενδιαφέρει κυρίως η μορφή του μηνύματος και λιγότερο η πληροφορία που φέρει το μήνυμα.
π.χ. «Ξαφνικά η ψυχή μου συννέφιασε»
Ειδικότερα:
Κυριαρχεί η πολυσημία και η πολυδιάστατη προσέγγιση και ερμηνεία.
Η χρήση της γλώσσας είναι συγκινησιακή.
Υπάρχουν πολλά σχήματα λόγου, π.χ. μεταφορές, παρομοιώσεις, εικόνες, προσωποποιήσεις κλπ.
Η σύνδεση είναι κατά βάση διαισθητική και συνειρμική.
Ο λόγος αποκτά ροή, υποκειμενικότητα, ρευστότητα.
Το ύφος γίνεται λογοτεχνικό, ή λογοτεχνίζον, ζωντανό, παραστατικό γλαφυρό κλπ
¨       Υιοθετεί λογοτεχνικές στρατηγικές.
(Συν-υποδηλωτική σημασία των λέξεων: η μεταφορική χρήση-σημασία των λέξεων).

Μικτή λειτουργία
Πρόκειται για τη χρήση της γλώσσας και με την αναφορική και με την ποιητική λειτουργία της.
Ενδέχεται, βέβαια, να υπερτερεί μία εκ των δύο, οπότε αναφέρουμε ότι η λειτουργία της γλώσσας είναι μικτή , υπερτερεί όμως η …….. γεγονός που προσδίδει κυρίως στο λόγο………..

Η  λειτουργία του προσώπου στο λόγο
Α΄ ενικό: εκφράζει προσωπική, εξομολογητική διάθεση,  την προσωπική κατάθεση σκέψεων και συναισθημάτων, τη βιωματική σχέση με τα πράγματα, την υποκειμενική χροιά.
Β΄ ενικό: εκφράζει τη συναισθηματική προσέγγιση του δέκτη και προσδίδει στο λόγο οικειότητα, αμεσότητα, ζωντάνια.
Γ΄ ενικό: εκφράζει αντικειμενική, απρόσωπη στάση.
Α΄ πληθυντικό: εκφράζει την καθολικότητα ενός φαινομένου, τη συλλογικότητα, ό,τι λέγεται αφορά όλους. Προσδίδει ζωντάνια και αμεσότητα.
Β΄ πληθυντικό: εκφράζει διάθεση συναισθηματικής προσέγγισης μεγάλου αριθμητικά συνόλου ατόμων, αμεσότητα.
Γ΄ πληθυντικό: εκφράζει αντικειμενική διάθεση, θέσεις-ιδέες ευρύτερα αποδεκτές.

Ενεργητική σύνταξη - Παθητική σύνταξη
Ενεργητική σύνταξη έχουμε όταν διατυπώνεται ένα νόημα με ρήμα ενεργητικής διάθεσης π.χ. χτυπώ, θερμαίνω κλπ
Παθητική σύνταξη έχουμε όταν διατυπώνεται ένα νόημα με ρήμα παθητικής διάθεσης π.χ. χτυπήθηκαν, θερμαίνεται κλπ
Με την ενεργητική σύνταξη:
Δίνεται έμφαση/ εξαίρεται το υποκείμενο, δηλαδή το πρόσωπο ή το πράγμα που δρα.
Το ύφος γίνεται προσωπικό, άμεσο, ζωντανό.
Το γραμματικό υποκείμενο (το υποκείμενο της πρότασης) συμπίπτει με το λογικό υποκείμενο (το υποκείμενο που με βάση το νόημα ενεργεί).
Με την παθητική σύνταξη:
Δίνεται έμφαση/ εξαίρεται το αποτέλεσμα της ενέργειας, η πράξη δηλαδή που προέρχεται από το υποκείμενο, το οποίο αποδίδεται με τη μορφή ποιητικού αιτίου.
Το ύφος γίνεται πιο επίσημο, τυπικό, απρόσωπο, ουδέτερο.
Ο λόγος αποκτά μεγαλύτερη πλοκή.
Το λογικό υποκείμενο δηλώνεται έμμεσα με το ποιητικό αίτιο.

Λειτουργία-ρόλος- σημασία των εγκλίσεων

Επιλογή ρηματικών εγκλίσεων
Οριστική:
φανερώνει το πραγματικό, το βέβαιο καθώς και το δυνατό, το πιθανό, ευχή, παράκληση.
Υποτακτική:
Συνοδεύεται από τα μόρια να, ας και τους συνδέσμους αν, όταν, πριν, μόλις, να μη, μήπως και φανερώνει κάτι ενδεχόμενο ή επιθυμητό καθώς και προτροπή, παραχώρηση, ευχή, το δυνατό, το πιθανό, απορία, προσταγή ή απαγόρευση.
Προστακτική:
 φανερώνει την επιθυμία ως προσταγή, αλλά μπορεί να διατυπωθεί και ως προτροπή, απαγόρευση, παράκληση, ευχή.